طرح بته ای در فرش رایج ترین نگاره ایرانی _قالی سرای مهرو
طرح بته یکی از رایجترین نگارههای ایرانی است .که از روزگار قدیم تقریبا در همه انواع دستبافتهها بخصوص ترمه و قالی و قلمکار متداول بوده است .به سبب پراکندگی کاربرد و رونق در درازمدت، شکل و حالت بته دستخوش تحول و دگرگونی شده است .و این نگاره به بیش از ۶۰ صورت متفاوت درآمده است .که رایجترین صورت آن به «بته جقهای» معروف است.
بته و فرش
بته در طرح فرش استفاده میشود. و همراه با خطوط اسلیمی برای ارتباط دادن بتهها به همدیگر به ویژه در بته جقه کاربرد دارد. اندازه و شکل و سطح بته و بزرگی و کوچکی نقش آن در قالیهای نواحی گوناگون متفاوت است .و خطوط تزیینی فرعی که در آن به کار برده شده نامهای مختلف به طرحهای آن دادهاست است.
طرح بتهای (بته جقه)
منشا طرحهای بتهای
در اصل اشتقاق نگاره بتهای، همواره اختلاف نظر بوده و هنرشناسان تعبیرهای متفاوت درباره ریشه و منشا آن ارائه کردهاند. گروهی بته را مظهر رمزی شعله آتش آتشکدههای زرتشتی دانسته اند.و گروهی آن را تمثیل بادام و گلابی دانسته .و اخیرا برخی به این نتیجه رسیدهاند که این نقشمایه تجسم گیاهی هندی است .و به تبع آن یقین کردهاند که بته جقهای از هند به ایران آمده .و به صورتهای متفاوت متحول و متداول شده است.
شواهد تاریخی بسیاری در دست است که هیچیک از این نظریهها درست نیست .و تقریبا محقق است که بته در اصل سرو بوده، سروی که تارک آن از باد خم شده .و بر خلاف تصور رایج ( بیشتر به حکم فراوانی این نقشمایه در شال کشمیر) از ایران به هند رفته است.
تحول سرو بصورت نگاره بتهای فرآیندی است بسیار طولانی و پر پیچ و خم. که دستکم قابل تفکیک به دو مرحله متمایز در هنرهای قبل از اسلام و بعد از اسلام است. وجه تمایز در منزلت خاص سرو ،بعنوان درخت مقدس و یک مظهر رمزی مذهبی و نشانهای نمادی از خرمی و همیشه بهاری و نیز مردانگی است .